Egzemplarz "De Revolutionibus" z 1543 roku w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej
Skarb toruńskich zbiorów bibliotecznych
W polskich bibliotekach zachowało się 14 egzemplarzy pierwszego wydania najważniejszego dzieła Kopernika De revolutionibus orbium coelestium libri VI z 1543 roku. Jeden z nich jest częścią księgozbioru Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu.
Nie wiemy, kim byli pierwsi właściciele cennego starodruku. W XVIII wieku należał do niezidentyfikowanej osoby, której złocony superekslibris wytłoczono na przedniej okładzinie książki. Ten szczególny znak ma postać herbu z przedstawieniem bukietu róż i lilii wyrastającego z jednej gałązki, ujętego w wieniec laurowy. Później, na przełomie XVIII i XIX wieku De revolutionibus znajdowało się w księgozbiorze lekarskiej i aptekarskiej rodziny toruńskiej Gottsteinów (XVIII/XIX w.), a następnie trafiło do zbiorów biblioteki toruńskiego gimnazjum, co potwierdza pieczęć z napisem „Koenigliches Gymnasium Zu Thorn”. W 1923 roku wraz z całym gimnazjalnym księgozbiorem książka przeszła na własność Książnicy Miejskiej im. Mikołaja Kopernika, funkcjonującej współcześnie pod nazwą Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu.
Wolumin posiada wtórną oprawę kartonowo-pergaminową, która jest rezultatem zabiegów konserwacyjnych i restauracyjnych przeprowadzonych w 1961 roku w pracowni Tadeusza Tuszewskiego w Warszawie. Zachowano wiele elementów z jej wcześniejszej wersji, wykonanej w XVIII wieku: pergaminowy grzbiet, przyklejony na pasek płócienny i doszyty do bloku po ostatniej składce, oraz fragment przedniej okładziny, na której widnieje wspomniany już złocony superekslibris. Na grzbiecie pochodzącym z pierwotnej oprawy oraz na wyklejce górnej oprawy zachowała się dawna sygnatura J. 4º 42. Po karcie 59 wklejono szesnastowieczną mapę drzeworytową Charta Cosmographica, Cum Ventorum Propria Natura Et Operatione autorstwa Petera Apiana i Gemmy Frisiusa. Egzemplarz posiada drobne zaznaczenia i podkreślenia tekstu oraz rękopiśmienne korekty cyfr w tabelach zamieszczonych na kartach ksiażki.
De revolutionibus z 1543 roku należy do najcenniejszych skarbów Książnicy Kopernikańskiej. Szerszej publiczności udostępniane jest jedynie podczas wystaw i specjalnych wydarzeń. Warto dodać, że oprócz niego w zbiorach biblioteki znajdują się jeszcze egzemplarze wszystkich dotychczasowych wydań wielkiego dzieła toruńskiego astronoma, a także inne inkunabuły i starodruki o tematyce astronomicznej pochodzące z XV-XVIII wieku.
Obrazy
