Egzemplarz "De Revolutionibus" z 1543 roku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej UMK

W rodzinnym mieście Kopernika przechowywane są aż dwa egzemplarze pierwszego wydania jego największego największego dzieła – De revolutionibus orbium coelestium. Jeden z nich, o bardzo ciekawej historii, jest częścią zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej.

To interesujące cymelium zapewne niebawem po wydrukowaniu trafiło do Królewca, gdzie stało się częścią księgozbioru tzw. Biblioteki Zamkowej należącej do Albrechta Hohenzollerna (1490–1568), księcia w Prusach. Księga była najprawdopodobniej darem przekazanym władcy przez kanonika warmińskiego, a jednocześnie przyjaciela Mikołaja Kopernika, Jerzego Donnera. Egzemplarz odnotowany został w katalogu Biblioteki Zamkowej przez jej pierwszego bibliotekarza, Felixa Königa Polyphema (1500–1549). Z czasem znalazł się w Państwowej i Uniwersyteckiej Bibliotece w Królewcu. Wraz z jej zbiorami był ewakuowany ze stolicy Prus Wschodnich w ostatnich miesiącach II wojny światowej. Po 1945 roku został włączony do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.

Omawiany egzemplarz De revolutionibus już w 1543 roku otrzymał wspólną oprawę z dwoma innymi dziełami o tematyce astronomicznej, wydanymi kilka lat wcześniej. Pierwszy z nich to Poeticon Astronomicon przypisywany Hyginusowi (ok. 100–200) (wyd. Kolonia, 1534), drugi stanowi zaś kolońskie wydanie VII i VIII księgi Almagestu Ptolemeusza z 1537 roku. Oprawa całego klocka została wykonana przez królewieckiego introligatora Kaspara Anglera (zm. 1565). Tworzą ją dębowe deski powleczone brązową cielęcą skórą, w której radełkiem i strychulcem wytłoczono dekorację o ornamencie roślinno-geometrycznym i figuralnym. Na górnej okładzinie wytłoczono napis NICOLAI // COPERNICI LIB VI.

Karty egzemplarza De revolutionibus przechowywanego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej UMK nie noszą śladów świadczących o jego częstym wykorzystywaniu przez królewieckich czytelników. Przeglądając księgę można jednak natrafić na jej charakterystyczną cechę – ślad nieznanego tekstu odbity obok słynnego drzeworytu przedstawiającego model heliocentryczny. Przypuszczalnie odbicie to powstało przypadkowo podczas drukowania dzieła w drukarni Johanna Petreiusa w Norymberdze.

Lokalizacja

Metadane