Abstrakcyjny, kolorowy mural na fasadzie Auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika to jedno z najciekawszych dzieł sztuki, o które Toruń wzbogacił się przy okazji obchodzonej w 1973 roku 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.
Panneau jest dziełem Stefana Knappa, brytyjskiego artysty polskiego pochodzenia, który w związku z Obchodami Kopernikańskimi 1973 roku wystąpił z inicjatywą wykonania pracy o tematyce astronomicznej, będącej hołdem ku czci Astronoma i uczelni jego imienia. Całość powstała w Londynie w 1972 roku. Wysyłkę do Polski koordynował Instytut Kultury Polskiej z dyrektorem tej placówki, prof. Tadeuszem Cieślakiem na czele. Transport ładunku o wadze 1440 kg zapewniły Polskie Linie Oceaniczne – 22 października 1972 roku drobnicowiec „Wodnica” z płytami na pokładzie zawinął do portu w Szczecinie. Prace montażowe na fasadzie auli zakończono 31 stycznia 1973 roku.
Ponad 250 kwadratowych płyt w trzech wielkościach pokrywają barwne, płaskie i wypukłe kręgi, ponadto w skład kompozycji wchodzi przedstawienie zegara słonecznego z portretem Kopernika oraz element w prawym dolnym rogu z napisem Stefan Knapp 1972 London UK. Artysta zastosował tu swoją autorską technikę, polegającą na pokrywaniu stalowych blach porcelanowym gruntem, a następnie nanoszenia na nie sproszkowanego szkła o różnych barwach. Powierzchnię blach należało utrwalić poprzez kilkakrotne ich wypalenie w specjalnym piecu, co dawało odporność na działanie warunków atmosferycznych. Proporcje całej kompozycji wynoszą 24:34, jest to zatem proporcja niezbyt wydłużonego prostokąta, wpisana w ramy jednego z pylonów, tworzących fasadę auli. Relacja 24:34 odpowiada relacji 1:√2, jest to zatem jedna z klasycznych proporcji – tzw. srebrna proporcja, powstająca poprzez odłożenie przekątnej kwadratu na jednym z jego boków. Taka proporcja cieszyła się wielką popularnością w polskiej architekturze historycznej, a obecnie znajduje zastosowanie na przykład w standardowych rozmiarach arkusza papieru.
Dzieło Knappa miało wyrażać myśl kopernikańską – tak na temat panneau pisała prasa toruńska, tak tłumaczył swój zamysł sam artysta: chciałem, by moje dzieło odzwierciedlało myśl wielkiego astronoma. Niezależnie od tej symboliki można jednak dostrzec także inne analogie. Pomijając frywolne – choć dość rozpowszechnione wśród torunian – skojarzenia z damskim biustem, można doszukać się nawiązania do elektroniki, układów scalonych, migoczących diod urządzeń komputerowych, w pełni uzasadnionych w kontekście naukowej funkcji kampusu. Byłaby to wówczas swego rodzaju estetyka high-tech, rodząca się w tym czasie w architekturze zachodniej.
Panneau toruńskie to jeden z nielicznych przykładów twórczości zachodniego artysty w przestrzeni PRL-u. Knapp, choć polskiego pochodzenia, jako artysta był ukształtowany w całości przez sztukę Zachodu: tam zdobył wykształcenie, tam ewoluowała jego twórczość. Z takimi realizacjami w Polsce Ludowej właściwie nie mamy do czynienia. Artyści czy architekci zagraniczni pojawiają się wprawdzie, zwykle jednak pochodzą z któregoś z krajów „bloku wschodniego”. Na tym tle dzieło Knappa jest absolutnym unikatem – także w zakresie techniki wykonania, w polskiej sztuce będącej całkowitą nowością.
Obrazy
