Tylko jedna z wielu zachowanych do dzisiaj gotyckich kamienic Torunia budzi największy zachwyt turystów z całego świata. Jest nią Dom Mikołaja Kopernika, który stanowił niegdyś własność rodziców astronoma i mógł być miejscem narodzin najsłynniejszego torunianina.
Z dokumentów archiwalnych wiemy, że Barbara i Mikołaj Kopernikowie zamieszkiwali w tej kamienicy już przed 1462 rokiem, gdy należała ona jeszcze do dziadka astronoma, Łukasza Watzenrodego. Małżonkowie otrzymali ją na własność w 1464 roku w wyniku przeprowadzonego podziału spadkowego. Dom, wyróżniający się od sąsiednich budynków większymi rozmiarami i dekoracyjnym opracowaniem fasady, był cennym nabytkiem. Jego atutem było również atrakcyjne położenie przy ważnej i reprezentacyjnej ulicy św. Anny prowadzącej od kościoła farnego do Bramy Starotoruńskiej.
Brak źródeł nie pozwala stwierdzić, jak długo rodzice Kopernika mieszkali w tym miejscu i czy to właśnie tutaj przyszedł na świat późniejszy astronom. Kopernikowie byli właścicielami domu przy ul. Św. Anny byli aż do 1480 roku, ale według ostatnich ustaleń historyków już w 1468 roku mogli się przeprowadzić do atrakcyjniejszej kamienicy przy Rynku Staromiejskim (nr 36), która była później miejscem dorastania ich dzieci.
Dom Mikołaja Kopernika to charakterystyczna dla miast hanzeatyckich kamienica mieszczańska zbudowana w typie tzw. domu–składu. Dwutraktowy budynek, zwieńczony schodkowym trójkondygnacyjnym szczytem, mieścił na dolnych kondygnacjach przestrzenie mieszkalne, a na górnych – magazynowe. Trójosiowa elewacja frontowa charakteryzuje się bogatym opracowaniem plastycznym w stylu gotyckim, które jest wykorzystywane przez badaczy do datowania obiektu. Różne opinie na ten temat wyznaczają moment jego powstania na czas pomiędzy 1350 a końcem 1450 roku. Wiadomo, że poszczególne partie kamienicy pochodzą z różnych okresów, ale można przyjąć, że obecna fasada pobudowana została w pierwszej ćwierci wieku XV. Pierwotnie dostawione było do niej przedproże dostępne z piwnicy z dwoma bocznymi szyjami piwnicznymi prowadzącymi bezpośrednio z ulicy. W czasach Kopernika od strony zaplecza do kamienicy przylegała rozebrana w późniejszym czasie oficyna, zlokalizowana we wschodniej części parceli. Po jej zachodniej stronie, w głębi podwórza, istniał jeszcze jeden odrębny budynek, który dopiero w XVI wieku został skomunikowany łącznikiem z głównym domem i przyjął funkcję zachowanej do dziś oficyny. Liczne relikty pierwszego domu murowanego, zamieszkanego przez Koperników, przetrwały w piwnicy, są to m.in. fragmenty muru z podmurówką kamienną oraz muru bocznego wschodniego w trakcie tylnym.
Dom Mikołaja Kopernika przechodził w czasach nowożytnych i najnowszych wiele przemian. Kolejne przebudowy doprowadziły m.in. do wprowadzenia różnych poziomów stropów w poszczególnych pomieszczeniach i wydzielenia dodatkowych przestrzeni przeznaczonych m.in. na mieszkania czynszowe. Bogato dekorowana, gotycka fasada, została częściowo przykryta tynkiem. W latach 1970-1972 w związku z przygotowaniami do 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika przeprowadzono prace konserwatorsko-adaptacyjne kamienicy. Ich elementem było przeprowadzenie starannych badań architektonicznych, w oparciu o które rozpoznano dzieje budowy i oryginalny wygląd tego cennego zabytku. Dokonano równocześnie szeregu przeszktałceń rekonstrukcyjnych i modernizacyjnych, niezbędnych dla potrzeb otwartego w tym miejscu „Domu Mikołaja Kopernika” - oddziału Muzeum Okręgowego w Toruniu poświęconego wybitnemu uczonemu.
Obrazy
